بنچاق چیست و چه تفاوتی با سند رسمی ملک دارد؟

احتمالا از زبان قدیمی‌‌ها کلمه بنچاق را شنیده باشید که به جای سند از آن استفاده می‌کنند. اما واقعا بنچاق چیست و آیا همان سند رسمی است یا با آن تفاوت دارد؟ در ادامه مطلب، با انواع بنچاق، تاریخچه آن و نحوه تبدیل بنچاق به سند آشنا می‌شوید.

وقتی فروشنده و خریدار با هم معامله می‌کنند باید جزئیات قرارداد آنها کاملا درج شود. ضمن اینکه وقتی شما ملک، زمین یا هر چیزی را می‌خرید، باید مدرکی داشته باشید که مالکیت شما برآن را اثبات کند. این مدرک یا سند خیلی مهم است و میزان اعتبار آن نشان می‌دهد که چقدر ادعای شما درست است.

این موضوع درباره ملک، زمین، ویلا و موارد مشابه به مراتب مهم‌تر است. در این بین اصطلاحات مختلفی به گوش می‌خورد که خیلی‌ها فکر می‌کنند این موارد با هم تفاوتی ندارند. به عنوان مثال می‌توان به مواردی چون قولنامه، مبایعه‌نامه، بنچاق و سند رسمی اشاره کرد.

بنچاق چیست؟

در زمان قدیم که همه سواد نداشتند، وقتی معامله‌ای انجام می‌شد نزد افراد با سواد می‌رفتند تا جرئیات خرید و فروش یا مالکیت بر ملک مستند شده و توسط افراد معتمد و علمای دین مهر و امضا شود؛ اما امروزه و بعد از اجرای قانون ثبت، شرایط فرق می‌کند. در حال حاضر بنچاق همان برگه و سندی است که در دفتر اسناد رسمی تنظیم شده و همه جزئیات مربوط به مالکیت در آن قید می‌شود. این برگه باید مهر و امضای سردفتر را داشته باشد تا رسمیت پیدا کند.

نمونه قدیمی

در نمونه قدیمی بنچاق بیشتر موارد به صورت دست‌نویس بوده و تنها بخش‌هایی از قبل تایپ شده است. ضمن اینکه قدیم‌تر یا در روستاها، همین موارد چاپ‌شده هم وجود نداشته است و همه چیز را به صورت دست‌نویس می‌نوشته‌اند.

نمونه جدید

مهم‌ترین تفاوت نمونه جدید بنچاق این است که در قالب سند رسمی در دفترخانه به صورت کاملا تایپی تنظیم شده و به مالک تحویل داده می‌شود. ضمن اینکه می‌توانید در سایت سازمان ثبت اسناد، اصالت آن را بررسی کنید.

تاریخچه

تاریخچه دقیق استفاده از بنچاق خیلی مشخص نیست و از سال‌های دور و از وقتی برخی از افراد سواد داشتند، معاملات و جزئیات مالکیت را ثبت می‌کردند. تا پیش از رضا شاه پهلوی که ایران دفتر اسناد رسمی نداشت، مردم برای ثبت معاملات اموال منقول و غیرمنقول و موارد دیگر مانند وقف یا ازدواج هم به افراد باسواد، معتمد و روحانیون مراجعه می‌کردند.

بر همین اساس سند ممهور و امضاشده‌ای به آنها تحویل داده می‌شد که به آن بنچاق گفته می‌شد. اما بعد از سال ۱۳۰۵ که به دستور رضا شاه، دفتر اسناد رسمی افتتاح شد، این سند توسط سردفتران ارائه می‌شد.

کاربرد

همان‌طور که اشاره کردیم بنچاق در حکم سند مالکیت بوده است که تمام جزئیات مربوط به ملک و مشخصات فروشنده (مالک قبلی) و خریدار (مالک فعلی) در آن درج می‌شد. بنابراین کاربرد بنچاق برای اثبات مالکیت بر ملک، زمین، ویلا و موارد مشابه بوده است. ضمن اینکه درصورت نیاز به هر کدام از جزئیات مربوط به ملک و مالک، می‌توانید به آن استناد کنید.

امروزه بنچاق به تنهایی برای اثبات مالکیت ملک کافی نیست. درواقع باید این سند قدیمی تبدیل به سند تک برگی شود. درنهایت سند تک‌برگ به عنوان سند رسمی و امروزی می‌تواند معتبر باشد.

تفاوت بنچاق و سند رسمی

حالا مهم‌ترین سوال این است که بنچاق با سند رسمی چه تفاوتی دارد. درواقع اگر بخواهیم به گذشته رجوع کنیم، بنچاق همان سند رسمی است؛ اما این روزها شرایط فرق می‌کند و بنچاق همان سند تک برگی است که توسط دفتر اسناد رسمی به شما داده می‌شود.

اگر معامله ملکی بعد از سال ۱۳۹۱ انجام شده باشد، باید بنچاق قبلی که به صورت رسمی یا غیررسمی دریافت شده، تبدیل به سند تک برگی شود. در این برگه همه جزئیات، متعلقات و مشخصات ملک مانند شماره آب، برق، تلفن و… و مشخصات فروشنده و خریدار نوشته می‌شود.

پیش‌تر، بنچاق در قالب سند منگوله‌دار بود. اکنون فرق اصلی آن با سند رسمی این است که سند باید حتما در محضر تنظیم شده و به صورت تک برگی باشد.

تبدیل بنچاق قدیمی به سند تک برگی

مطابق قانون همه ملک‌هایی که بعد از سال ۱۳۹۱ معامله شده‌اند، باید سند تک برگی داشته باشند. بنابراین اگر پیش از این سال یا بعد از آن معامله کرده‌اید و بنچاق دارید، باید با استفاده از مدارک زیر آن را به سند تک برگی تبدیل کنید:

• اصل سند مالکیت منگوله‌دار در صورت وجود

• آدرس و کدپستی ملک

• درصورتی‌که مالک ملک، خریدار جدیدی باشد، ارائه کد ملی و آدرس مالک جدید

• به همراه داشتن بنچاق و تکمیل فرم خلاصه معامله

• ارائه فرم درخواست سند تک برگ

مراحل تبدیل بنچاق به سند تک برگی

بعد از آماده‌کردن و همراه داشتن مدارک، برای تبدیل بنچاق به سند تک برگی باید مراحل زیر را دنبال کنید:

1. مراجعه طرفین معامله به یکی از دفاتر اسناد رسمی

2. استعلام سند ملک به صورت سیستمی توسط اداره ثبت و اطمینان از آزاد بودن آن چنانچه سند در رهن یا بازداشت باشد، امکان انتقال آن وجود ندارد.

3. ارائه گواهی پایان کار

4. تسویه بدهی با شهرداری و پرداخت عوارض ملک

5. تسویه با اداره ی دارایی و پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک

6. ارائه نامه از سازمان نوسازی جهت تعیین کاربری ملک

7. ارائه تاییدیه تسویه حساب از اداره تامین اجتماعی برای املاک تجاری و صنعتی

8. ارسال الکترونیکی نامه نقل و انتقال صورت گرفته به اداره ثبت از طریق دفترخانه

9. مراجعه به اداره ثبت و تکمیل فرم درخواست صدور سند تک برگ با ارائه سند قبلی، ارائه مدارک و پرداخت هزینه

10. مراجعه به باجه پست در اداره ثبت جهت پرداخت هزینه لازم برای ارسال سند

جمع‌بندی

بنچاق، سندی است که ادعای مالکیت افراد، مشخصات ملک و جزئیات مربوط به فروشنده و خریدار را مشخص می‌کند. در گذشته بنچاق مدرک مکتوبی بود که توسط افراد باسواد، معتمد و روحانیون، میان فروشنده و خریدار نوشته می‌شد. اما این روزها درواقع بنچاق وجود دارد، ولی همان سند تک برگی است که باید به صورت رسمی در محضر تنظیم شود و هیچ قسمت آن دست‌نویس نیست.